17. Yüzyıl Siyasi Ortamında Osmanlı Devleti
Osman Gazi ile bağımsız bir beylik haline gelen, Orhan Gazi ile devletleşen, I. Murat ile kurumsallaşan, II. Murat ile Balkanlar’da hakimiyet kuran Osmanlı Devleti, II. Mehmet’in İstanbul’u fethetmesiyle cihanşümul bir devlet haline gelmiştir.
Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde Orta Doğu’ya, Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde Avrupa’ya hâkim olmuş, III. Murat Dönemi’nde ise doğuda en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılın sonlarına doğru batıda Avusturya, doğuda Safevilerle mücadele etmiştir. Bu mücadeleler, iç isyanlar, değişen ticaret yollarının Osmanlı ekonomisine olumsuz etkisi, orduda düzenin bozulması Osmanlı Devleti’nin üç kıtaya yayılmış topraklarında merkezi otoriteyi kaybetmesine neden olmuştur.
Kısaca Konu Başlıkları
Osmanlı-Habsburg Mücadelesi ve Zitvatorok Antlaşması
Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde Mohaç Meydan Muharebesi (1526) ile Osmanlı-Avusturya (Habsburg) ilişkileri başladı.
Avusturya, 1533’te imzalanan İstanbul Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nin üstünlüğünü kabul etti. Uzun süre ılımlı seyreden Osmanlı-Avusturya ilişkileri 1593’te Orta Avrupa’da hakimiyet kurma mücadelesi sebebiyle bozuldu. 1596’da Haçova Muharebesi ile başlayan bu dönemdeki hakimiyet mücadelesi, 1606’da imzalanan Zitvatorok Antlaşması ile sonuçlandı.
Habsburg Hanedanı
İlk kez I. Rudolf Dönemi’nde Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’na katılan (1273) Habsburglar, Avusturya’ya uzun yıllar (1278-1918) hüküm süren bir hanedandı. Hollanda’yı, Flemenkleri, Castilla (Kastilya) ve Aragonları evlilikler yolu ile egemenliğine aldı.
1521′de I. Ferdinand, Macaristan kralının kızı ile evlenerek bu krallığı da topraklarına kattı. Daha sonra İspanya’ya egemen olan Habsburglar XVI ve XVII. yüzyıllar arasında Avrupa’nın en güçlü devletleri arasında yer aldı. I. Dünya Savaşı’ndan sonra mutlak monarşilerle birlikte Habsburg Hanedanlığı son buldu.
Zitvatorok Antlaşması (1606)
Dönemin Padişahı: I. Ahmet
Dönemin Vezir-i Âzamı: Murat Paşa
Zitvatorok Antlaşması Önemli Maddeleri
- Avusturya’nın Macaristan için ödediği vergi kaldırılacak.
- Avusturya sadece bir defaya mahsus iki yüz bin altın tazminat ödeyecek.
- Avusturya Arşidükü (Kralı) protokol bakımından Osmanlı padişahına denk sayılacak.
- Yazışmalarda “Avusturya Kralı” yerine “Roma Cesarı” unvanı kullanılacak.
- Her iki taraf birbirine zarar vermekten kaçınacak.
- Antlaşma yirmi yıl geçerli olacak.
Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı Devleti dış politikada prestij kaybetti. Osmanlı Devleti, Macaristan’dan toprak elde etme gayretinden vazgeçtiği gibi Avusturya’nın ödemekle mükellef olduğu vergilerin kaldırılmasını da kabul etti. Bu kazanımlar Avusturya’nın siyasi protokolde büyük devlet olduğunun kabul edilmesini, Osmanlı Devleti ile diplomatik protokolde eşit olmasını sağladı. Bu anlaşmayla iki devlet arasındaki diplomatik ilişkilerde mütekabiliyet esası belirleyici oldu.
Mütekabiliyet
Mütekabiliyet, karşılıklı denk olma durumu anlamına gelen bir kelime olup diplomatik bir terimdir. Devletler arası ilişkilerde maruz kalınan davranışa aynı şekilde karşılık verme prensibidir.